Onderzoek Beeld & Geluid: duurzame samenwerking en platformtransparantie cruciaal voor toekomst factchecking in Nederland

Om desinformatie effectief te bestrijden is het noodzakelijk dat journalisten en factcheckers structureel samenwerken en dat er duurzame financiering komt voor factcheckinitiatieven. Dat blijkt uit onderzoek van Beeld & Geluid, dat vandaag wordt gepresenteerd op het Nederlands Journalistiek Festival in Deventer. Het rapport wijst daarnaast op het belang van investeringen in specialistische vaardigheden zoals OSINT en data-analyse, en op meer transparantie van techplatforms om factchecks  en betrouwbare informatie beter zichtbaar te maken.

Belangrijkste bevindingen

Het onderzoek laat zien dat factchecking een onmisbaar onderdeel vormt van betrouwbare informatievoorziening, maar dat de praktijk in Nederland versnipperd en kwetsbaar is. Nieuwsmedia en factcheckplatforms hanteren uiteenlopende werkwijzen en financieringsmodellen. Landelijke kranten zien af van hun factcheckrubrieken, terwijl gespecialiseerde platforms als Pointer en Nieuwscheckers juist actief innoveren met nieuwe factcheckformats. Hoewel de publicatievorm verschilt, maken redacties en platforms achter de schermen gebruik van vergelijkbare verificatiemethoden.

Onafhankelijke factcheckplatforms ontvangen vaak tijdelijke subsidies en kampen met beperkte capaciteit, wat hun continuïteit en zichtbaarheid bedreigt. Bij redacties is de uitbreiding van specialistische kennis nog in ontwikkeling. Tegelijkertijd zijn media sterk afhankelijk van social media platforms, waarvan algoritmes bepalen of factchecks het publiek überhaupt bereiken.

Aanbevelingen

Onderzoeker Laura Postma doet drie aanbevelingen om de maatschappelijke impact van factchecking te vergroten:

• Structurele financiering - bijvoorbeeld via een nationaal fonds dat stabiliteit en expertise borgt.
• Investeren in kennisuitwisseling tussen nieuwsredacties en onafhankelijke factcheckers - zodat redacties beter toegerust zijn met specialistische vaardigheden.
• Meer grip op distributie - door transparantie en toegang tot platformdata en door gezamenlijk alternatieven te ontwikkelen die de afhankelijkheid van techbedrijven verkleinen.

Over het onderzoek

Beeld & Geluid sprak voor dit onderzoek met twaalf landelijke nieuwsmedia en factcheckorganisaties, waaronder de NOS, RTL Nieuws, Pointer, Nieuwscheckers, BNR Nieuwsradio en dagbladen als de Volkskrant, Trouw en het AD. Het onderzoek sluit aan bij een bredere subsidie van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, bedoeld om factcheckinginitiatieven in Nederland te ondersteunen en versterken. Ook het netwerk van BENEDMO, de Vlaams-Nederlandse samenwerking tegen desinformatie, speelde een belangrijke rol bij het samenstellen van de lijst van factchecking- en nieuwsorganisaties.

Het onderzoeksrapport van Laura Postma is hier te lezen.